Struchtúr abairte agus gramadach < Back to Teanga ó Bhéal Struchtúr abairte agus gramadach Sentence structure and grammar Céim 1 Naíonáin shóisearacha agus naíonáin shinsearacha Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann Céim 2 Rang 1 agus Rang 2 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 3 Rang 3 agus Rang 4 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 4 Rang 5 agus Rang 6 Trí eispéiris chuí foghlama tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann Frásaí coitianta agus abairtí bunúsacha a úsáid. Use coherent sentences of increasing complexity with correct tense, word order and sentence structure, while using connectives and producing compound and complex sentences to elaborate appropriately. (LO4, S1) Use common phrases and basic sentences. Abairtí gearra a chruthú leis an struchtúr ceart den chuid is mó chun eolas a thabhairt agus cur síos a dhéanamh ar rudaí a bhfuil taithí phearsanta acu orthu. Use coherent sentences of increasing complexity with correct tense, word order and sentence structure, while using connectives and producing compound and complex sentences to elaborate appropriately. (LO4, S1) Create short sentences with a largely correct structure to provide information and describe things from their personal experience. Abairtí a chruthú ag úsáid aimsir chaite agus aimsir láithreach na mbriathra go cuí chun eolas a thabhairt agus cur síos a dhéanamh ar rudaí a bhfuil taithí phearsanta acu orthu. Use coherent sentences of increasing complexity with correct tense, word order and sentence structure, while using connectives and producing compound and complex sentences to elaborate appropriately. (LO4, S1) Create sentences making appropriate use of the past tense and present tense of verbs to provide information and describe things from their personal experience. Úsáid a bhaint as abairtí leanúnacha leis an aimsir cheart, le hord ceart na bhfocal agus le struchtúr ceart na habairte. Úsáid chuí na gramadaí a léiriú agus difríochtaí idir struchtúr abairte agus struchtúr gramadaí a aithint i dteangacha agus i gcanúintí éagsúla. Vary sentence length and structure, moving fluidly between a range of sentence types; simple, compound and complex, as appropriate to audience, purpose and language being spoken. Use grammar conventions appropriately and identify differences in sentence structure and grammar across languages and dialects. (LO4, S3) Use continuous sentences in the correct tense, with correct word order and correct sentence structure. Demonstrate appropriate use of grammar and recognise differences in sentence structure and grammatical structure in different languages and dialects. Mionchéimeanna Dul chun Cinn Gníomh an pháiste... Baineann an páiste úsáid as guthaíochtaí aonair mar fhreagra ar spreagthaigh. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste ráite aonfhoclacha agus nascann le guthaíochtaí iad. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste ráite ilfhoclacha agus frásaí coitianta gearra agus úsáideann abairtí bunúsacha agus é/í ag déanamh aithrise ar dhuine nó ag rá rudaí in éineacht le duine. Tréithe breise: Tosaíonn an páiste ar an inscne chuí a úsáid le focail aitheanta. Tosaíonn an páiste ar an aidiacht shealbhach a úsáid. Tosaíonn an páiste ar an tuiseal tabharthach agus forainmneacha réamhfhoclacha a úsáid i bhfrásaí aitheanta. Tosaíonn an páiste ar an gcopail a úsáid. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste abairtí iomlána bunúsacha agus labhraíonn go hinchloiste agus le friotal soiléir mar a oireann dá chéim forbraíochta. Úsáideann an páiste nasc-fhocail le habairtí gearra a cheangal. Críochnaíonn an páiste rainn choitianta agus déanann athrá ar rainn ghearra. Tréithe breise: Úsáideann an páiste an inscne chuí i gcás focail aitheanta Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste abairtí níos faide leis an ord ceart focal den chuid is mó, agus úsáideann bun- nascaigh Nascaigh Nascaigh is ea focail a nascann ailt agus abairtí le chéile go loighciúil, bunaithe ar ghaol ama, cúis agus éifeacht, comparáid nó rud a chur leis. Nascann nascaigh smaointe le chéile agus taispeánann siad loighic an eolais. Acmhainní tábhachtacha is ea nascaigh chun téacsanna a chomhtháthú. Is féidir gaolta loighciúla a ghrúpáil mar seo a leanas: am – chun am a léiriú nó smaointe a chur in ord (m.sh. an chéad, an dara, an chéad cheann eile) cúis – chun cúis agus éifeacht a thaispeáint (m.sh. toisc, le haghaidh, mar sin) eolas a chur leis – (m.sh. chomh maith leis sin, freisin, rud eile de, ina theannta sin) comparáideach – (m.sh. de rogha air sin, mar mhalairt air sin) coinníollach / faomhach – chun coinníoll a leagan síos nó rud a ghéilleadh (m.sh. mar sin féin, cé) ag soiléiriú – (m.sh. déanta na fírinne, mar shampla) , iolraí agus forainmneacha simplí. Bíonn an séimhiú agus an t-urú le sonrú sa chaint. Tréithe breise: Úsáideann an páiste an aidiacht shealbhach. Úsáideann an páiste an tuiseal tabharthach agus forainmneacha réamhfhoclacha (orm, ort, agam, agat, leis, léi etc). Úsáideann an páiste an aimsir chaite, an aimsir láithreach agus an aimsir fháistineach in abairtí coitianta. Úsáideann an páiste an inscne chuí i gcás focail aitheanta. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste an aimsir chaite, an aimsir láithreach agus an aimsir fháistineach. Féincheartú ar bun. Úsáideann an páiste réimíreanna agus forainmneacha ainmneacha agus cuspóireacha araon mar is ceart. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste aimsirí agus fuaimníonn go soiléir focail ilsiollacha. Úsáideann an páiste réimse aidiachtaí chun mionsaothrú a dhéanamh ar an téacs. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste cáilitheoirí chun mionsaothrú a dhéanamh ar abairtí. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste clásail agus cáilitheoirí chun tacú le freagraí. Gníomh an pháiste... Léiríonn an páiste tuiscint ar an tionchar atá ag cineálacha agus faid éagsúla abairtí nuair a bhítear ag éisteacht agus ag labhairt. Úsáideann an páiste gramadach go héifeachtach (mar shampla, forainmneacha coibhneasta agus aidiachtaí, clásail, cáilitheoirí, modhnaitheoirí agus nascfhocail) chun smaointe simplí agus casta a chur in iúl, lena n-áirítear moladh a chur chun cinn, hipitéisiú agus ceapadh teoirice. Gníomh an pháiste... Léiríonn an páiste tuiscint nach bhfuil gnásanna struchtúr abairte agus gramadaí chomh daingean sa teanga labhartha (seachas scríofa) agus bíonn siad éagsúil, ag brath ar an lucht éisteachta, ar an gcúis agus ar an teanga a bhíonn á labhairt Roghnaíonn an páiste an teanga agus na struchtúir is feiliúnaí don fheidhm, don lucht éisteachta agus don teanga a bhíonn á labhairt. Ábhair tacaíochta do mhúinteoirí Oral Language - Teanga ó Bhéal Example of student work Oral Language - Teanga ó Bhéal Relevant across all strands Example of student work Relevant across all strands Ábhartha trasna snáitheanna go léir Example of student work Ábhartha trasna snáitheanna go léir Samplaí d'fhoghlaim teanga leanaí Cur chuige cumarsáideach Example of student work